Bilişsel Davranışçı Terapinin Temelleri
Bilişsel davranışçı terapi, bireyin düşünce biçimlerini, duygularını ve davranışlarını inceleyerek, işlevsel olmayan kalıpları fark etmesini ve dönüştürmesini amaçlayan bilimsel bir psikoterapi yöntemidir.
Bilişsel terapi ve davranışçı terapi yaklaşımlarının birleşimiyle geliştirilmiştir. Psikiyatrist Aaron T. Beck tarafından 1960’lı yıllarda temelleri atılan bu model, günümüzde depresyon, anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu ve daha birçok sorunda etkili olarak uygulanmaktadır.
Bilişsel davranışçı terapi nedir sorusunun en kısa cevabı: kişinin olayları yorumlama şeklini ve davranış tepkilerini değiştirmeye yönelik, kanıta dayalı bir yaklaşımdır.
Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl İşler?
Bilişsel davranışçı terapi süreci belirli aşamalardan oluşur:
1️⃣ Değerlendirme ve Tanılama: Terapist, danışanın mevcut sorunlarını, semptomlarını, düşünce kalıplarını detaylı şekilde değerlendirir.
2️⃣ Psiko-eğitim: Danışan, yaşadığı sorunun nasıl işlediğini ve BDT’nin nasıl bir yol haritası izlediğini öğrenir.
3️⃣ Bilişsel Yeniden Yapılandırma: Olumsuz, çarpıtılmış düşünceler belirlenir. Bu düşünceler gerçekçi ve dengeli alternatiflerle değiştirilir.
4️⃣ Davranışsal Müdahaleler: Kaçınma davranışlarını azaltmak, işlevsel davranışlar kazandırmak için davranış denemeleri yapılır.
5️⃣ Ödevler ve Takip: Danışan her seans arasında küçük hedefler ve görevler uygular. Bu sayede öğrendiklerini günlük yaşama aktarır.
Bilişsel davranışçı terapi yaklaşımı kısa süreli, yapılandırılmış ve çözüm odaklıdır.
Bilişsel Davranışçı Terapi’nin Temel Kavramları
Bilişsel davranışçı terapide bazı temel kavramlar vardır:
Otomatik Düşünceler: Kişinin olaylar karşısında aklına gelen hızlı, genellikle olumsuz yorumlardır.
Bilişsel Çarpıtmalar: Gerçekleri çarpıtan, hatalı düşünme biçimleridir. Örnek: Felaketleştirme, zihinsel filtreleme, kişiselleştirme.
Temel İnançlar: Çocukluk döneminden gelen, kişinin kendisi ve dünya hakkında geliştirdiği derin inançlardır.
Ara İnançlar: Temel inançlardan türeyen kurallar, varsayımlar ve tutumlar.
Bilişsel davranışçı terapi sırasında bu kavramların fark edilmesi ve dönüştürülmesi hedeflenir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Kimler İçin Uygundur?
Bilişsel davranışçı terapi, çok geniş bir uygulama alanına sahiptir. Başlıca etkili olduğu durumlar:
Depresyon: Umutsuzluk ve değersizlik duyguları, olumsuz düşünceler, isteksizlik.
Anksiyete Bozuklukları: Panik atak, sosyal fobi, yaygın anksiyete bozukluğu, sağlık anksiyetesi.
Obsesif Kompulsif Bozukluk: Tekrarlayıcı düşünce ve davranış döngüleri.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Travmatik yaşantının tekrar eden etkileri.
Yeme Bozuklukları: Anoreksiya, bulimiya gibi beslenme sorunları.
Öfke Kontrol Sorunları: Aşırı öfke, sabırsızlık, patlayıcı davranışlar.
Uyum Problemleri: Ayrılık, kayıp, yaşam değişiklikleri.
Bilişsel Davranışçı Terapide Kullanılan Teknikler
Bilişsel davranışçı terapide hem bilişsel hem davranışsal teknikler bir arada kullanılır:
✅ Düşünce Günlüğü: Olumsuz düşünceleri yazıya dökerek fark etmek.
✅ Bilişsel Yeniden Yapılandırma: Kanıt inceleme, alternatif düşünceler üretme.
✅ Davranışsal Deneyler: Gerçek hayatta yeni davranış kalıplarını test etmek.
✅ Maruz Bırakma: Kaçınılan durumlarla kontrollü şekilde yüzleşme.
✅ Gevşeme Egzersizleri: Kaygı düzeyini azaltmak için nefes ve gevşeme çalışmaları.
✅ Problem Çözme Becerileri: Daha işlevsel baş etme yolları geliştirmek.
Bilişsel Davranışçı Terapi’nin Süresi
Bilişsel davranışçı terapi genellikle 12–20 seans arasında sürebilir. Bazı durumlarda daha kısa veya uzun programlar planlanır.
Her seans 45–50 dakika sürer ve seans aralıkları haftalık veya iki haftada bir olabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi’nin Faydaları
Bilişsel davranışçı terapi uzun vadede sürdürülebilir değişimler yaratır:
🔹 Duygusal belirtiler azalır.
🔹 Gerçekçi ve dengeli düşünce becerileri gelişir.
🔹 Kaygı ve stres yönetimi artar.
🔹 Özgüven yükselir.
🔹 İlişkiler daha sağlıklı hale gelir.
🔹 İşlevsel davranışlar kalıcı olarak güçlenir.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Etkinliği Kanıtlanmış Mıdır?
Evet. Bilişsel davranışçı terapi en çok bilimsel araştırmayla desteklenen psikoterapi modellerinden biridir. Özellikle depresyon ve anksiyete bozukluklarında kısa sürede belirgin iyileşme sağladığı meta-analizlerde gösterilmiştir.
Sık Sorulan Sorular
Bilişsel davranışçı terapi seansları pahalı mıdır?
Ücretlendirme, klinik politikalarına ve seans sayısına göre değişir. Bilgi almak için iletişime geçebilirsiniz.
BDT sadece konuşmaya mı dayanır?
Hayır, davranışsal ödevler, maruz bırakma ve pratik egzersizler de sürecin parçasıdır.
İlaç kullanmadan BDT işe yarar mı?
Pek çok kişi sadece terapi ile önemli ilerleme kaydeder. Bazı durumlarda ilaç desteği de önerilebilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi’nin Diğer Terapi Türlerinden Farkları
Bilişsel davranışçı terapi nedir, bilişsel davranışçı terapi diğer terapilerden nasıl ayrılır? Bilişsel davranışçı terapi odaklı terapi modelleri kısa süreli, yapılandırılmış, hedef odaklı yaklaşımlardır. Klasik psikanaliz gibi uzun süreli terapilerden farklı olarak, BDT somut hedefler belirler ve düzenli ilerleme takibi yapar.
Bilişsel Davranışçı Terapiye Başlamak
Bilişsel davranışçı terapi süreci kişiye özel planlanır. Deneyimli terapist eşliğinde bu etkili yöntemle değişime adım atmak için dilediğiniz zaman iletişime geçebilirsiniz.
Hanzade Psikoloji olarak Bakırköy’de bilişsel davranışçı terapi hizmeti sunmaktayız.
